Stand van zaken mei 2023
De derde Central Asian Conference van de Valdai Discussion Club vond plaats in Tomsk op 16 en 17 mei 2023.
Artjom Dankov, universitair hoofddocent aan de afdeling geopolitiek van de Staatsuniversiteit van Tomsk, bespreekt de belangrijkste langetermijntrends die het sociaal-economische landschap van Centraal-Azië de komende decennia vormgeven.
‘Rusland en Centraal-Azië staan voor uitdagingen die alleen kunnen worden aangepakt door gezamenlijke inspanningen. Infrastructurele beperkingen, de kwaliteit van het menselijk kapitaal, klimaatverandering, sociale instabiliteit, de noodzaak om economische modellen te transformeren, de druk van sancties – dit alles heeft onze landen ertoe aangezet eensgezind op te treden. Het is geen geheim dat de tegenstanders van Rusland in het Westen de moeilijkheden van onze naaste buren kunnen gebruiken om destabilisatie in zo’n gevoelige regio aan te wakkeren. Daarom is het belangrijk gemeenschappelijke antwoorden te formuleren op de uitdagingen waarmee Rusland en de landen van Centraal-Azië worden geconfronteerd.
Voor welke uitdagingen staat Centraal-Azië? Wat beperkt de ontwikkeling van de mogelijkheden?
De eerste trend is de bevolkingsgroei. Ondanks een daling van het geboortecijfer is Centraal-Azië de enige regio in het gebied van de voormalige Sovjet Unie (SU) waar de bevolking in totaal blijft groeien. Het overwicht van jongeren, het grote aantal kinderen per gezin en de stijging van de levensverwachting hebben geleid tot een stabiele bevolkingsgroei van 1 à 2% per jaar. Ondanks de sterke uitstroom van migranten is de bevolking van de regio sinds het uiteenvallen van de SU met 60% of bijna 30 miljoen mensen gegroeid. Begin dit jaar bedroeg zij 79 miljoen en tegen 2030 zal zij meer dan 85 miljoen bedragen. Dit cijfer is vergelijkbaar met de bevolking van Turkije, het Arabisch schiereiland of de Maghreb, waardoor de regio een nieuw demografisch centrum van de voormalige SU zal worden.
De tweede tendens is dat de economische modellen op grondstoffen zijn gericht. Centraal-Azië deed zijn intrede in de wereldeconomie als leverancier van mineralen. Enerzijds konden de landen van de regio daardoor aanzienlijk profiteren van de groei van de wereldprijzen voor grondstoffen in de afgelopen 25 jaar, anderzijds maakte het hun economieën gevoelig voor de volatiliteit op de wereldmarkten. In de nabije toekomst zal geen enkel land in de regio zijn afhankelijkheid van de uitvoer van grondstoffen radicaal kunnen verminderen.
De bevolkingsgroei in de context van het behoud van het op grondstoffen gebaseerde karakter van de economie in Centraal-Azië leidt tot een aantal uitdagingen die een stabiele ontwikkeling van de regio in de weg staan.
Ten eerste blijft voedselzekerheid een actueel probleem, gezien de groeiende bevolking. Het aandeel van de gezinsuitgaven voor voedsel is in de regio nog steeds zeer hoog. De afgelopen 20 jaar hebben de landen van Centraal-Azië enige vooruitgang geboekt. Het aantal mensen dat te kampen heeft met voedseltekorten is drastisch gedaald en de landbouwexport neemt toe. Als je naar de statistieken kijkt, is de buitenlandse handel in voedsel de afgelopen 20 jaar aanzienlijk toegenomen. De voedselproblemen zijn echter vooral opgelost door een toename van de invoer. De regio heeft nog steeds een stabiele voedselvoorziening nodig en moet zijn eigen landbouwsector ontwikkelen. Rusland kan en moet de voedselvoorziening en de overdracht van landbouw- en biotechnologie naar Centraal-Azië uitbreiden.
Ten tweede blijft de deplorabele toestand van de infrastructuur een ernstige uitdaging voor Centraal-Azië. Dit geldt voor alle soorten infrastructuur (energie, nutsvoorzieningen, vervoer, water en irrigatie, enz.) De stedelijke nutsvoorzieningen in veel delen van Centraal-Azië zijn in de jaren 1990 en het begin van de jaren 2000 ingestort. Recent zijn er ook infrastructurele problemen ontstaan in de grote steden (een ongeval in een elektriciteitscentrale in Bishkek in 2018 en de problemen met de verwarming en de elektriciteitsvoorziening in Tasjkent in de afgelopen winter illustreren duidelijk het probleem). Noch de infrastructuur voor vervoer, noch die voor irrigatie zijn klaar om de problemen waarmee de landen van Centraal-Azië worden geconfronteerd, op te lossen. Er is onvoldoende energiecapaciteit voor de ontwikkeling van steden en industrie. De regio heeft behoefte aan grootschalige programma’s voor de modernisering van de infrastructuur, ook in multilateraal verband. Ook Rusland kan hierbij helpen; wij hebben zelf nog veel te moderniseren, maar onze ervaring en technologie zullen bij onze buren in trek zijn.
De derde uitdaging zijn de milieuproblemen, tegen de achtergrond van de klimaatverandering. Het klimaat in Centraal-Azië verandert sneller dan in de wereld als geheel; de veranderingen worden onvoorspelbaar. De druk op het milieu is vele malen groter geworden; zo is de bevolking de afgelopen 100 jaar verzesvoudigd. De klimaatverandering heeft ernstige gevolgen gehad, zoals frequente droogtes, woestijnvorming, een toename van het aantal aardverschuivingen, modderstromen, overstromingen, stof- en zandstormen. Dit heeft geleid tot achteruitgang van de landbouw en milieu-migratie. Het oplossen van milieuproblemen is onmogelijk zonder de inspanningen van alle landen in de regio te coördineren en externe partners aan te trekken, waaronder Rusland. Technologische oplossingen, controlesystemen, afvalverwijdering en recyclingtechnologieën zijn de belangrijkste gebieden van samenwerking. Tegelijkertijd neemt de strijd om de beperkte natuurlijke hulpbronnen in de landen van Centraal-Azië toe.
Een andere uitdaging is het behoud van de interetnische harmonie. Centraal-Azië is altijd cultureel divers geweest. Ondanks de grote emigratie maken etnische minderheden nog steeds tussen 15 en 30 % van de bevolking van de Centraal-aziatische republieken uit; hun aantal bedraagt meer dan 15 miljoen mensen. Deze etnische minderheden leven nog steeds geconcentreerd in bepaalde gebieden; hun aandeel is vooral groot in de grensgebieden. De positie van de minderheden is precair; voor hen zijn veel werkterreinen en sociale ladders gesloten of beperkt. Vooral overbevolkte landbouwgebieden lopen gevaar, waar een combinatie van armoede, milieuproblemen en concurrentie om schaarse middelen vaak tot ernstige spanningen leidt. Rusland kan de interetnische harmonie in Centraal-Azië helpen handhaven. Onze gemeenschappelijke culturele code en gedeelde geschiedenis vormen de sleutel tot een stabiele ontwikkeling van de regio. De omvang van de Russische culturele invloed kan moeilijk worden overschat. Zelfs nu nog is het Russisch de meest gesproken taal in de regio. Steun voor de Russische taal als middel voor interetnische communicatie, als regionale lingua franca, zal meer doen dan bijdragen tot het behoud van de stabiliteit in de regio. De Russische taal biedt toegang tot de Russische arbeidsmarkt, het hoger onderwijs, technologische oplossingen en een dikke laag Russische cultuur. Het niet gebruiken van dit instrument, en nog meer het kunstmatig beperken ervan, is niet alleen een vergissing, maar een misdaad.
De landen van Centraal-Azië kunnen al deze uitdagingen niet alleen aan; een aantal factoren belemmert dit. De eerste beperking is de lage kwaliteit van het menselijk kapitaal. De landen van de regio kampen met een acuut tekort aan gekwalificeerde specialisten. Een van de belangrijkste redenen voor deze situatie is dat de nationale systemen voor beroepsonderwijs niet het nodige aantal specialisten met een toereikend opleidingsniveau kunnen opleiden. De hoge mate van corruptie, het lage kwalificatieniveau van de leraren en de zwakke materiële en technische basis zijn hiervan de oorzaak. Om die reden volgt een aanzienlijk deel van de jongeren uit Centraal-Azië hun opleiding in het buitenland.
Rusland is nummer 1 op het gebied van personeelsopleiding voor de regio. Momenteel studeren meer dan 180 duizend mensen uit Centraal-Aziatische landen in Rusland. Specialisten met Russische diploma’s zijn bepalend voor de economische ontwikkeling van de regio. Rusland is bereid een sleutelrol te blijven spelen bij de verbetering van de kwaliteit van het menselijk potentieel van Centraal-Azië.
De tweede beperking is het gebrek aan technologie. De Centraal-Aziatische landen zijn sterk afhankelijk van de invoer van technologie. Er zijn weinig ontwikkelingen, en toen de economische groei in het begin van de jaren 2000 begon, was het sneller en gemakkelijker om kant-en-klare technologische oplossingen te kopen dan dat de landen in de regio hun eigen oplossingen zouden ontwikkelen. De tijden zijn veranderd; het concept technologische soevereiniteit is nu relevanter dan ooit. Uiteraard kunnen de landen van Centraal-Azië geen complexe technologische ketens alleen ontwikkelen, maar zij zijn heel goed in staat zich te integreren in gezamenlijke technologische projecten met Rusland, met gebruikmaking van het potentieel van de industriële samenwerking in het kader van de EAEU.
Er is nog een derde beperking – het gebrek aan geld. Dit is waarschijnlijk de moeilijkste. Rusland is afgesneden van de westerse kapitaalmarkten, de binnenlandse bronnen in Centraal-Azië zijn beperkt en de buitenlandse schuld van sommige landen in de regio is te hoog. Het is noodzakelijk multilaterale mechanismen te ontwikkelen voor de financiering van gezamenlijke projecten van Rusland en de landen van Centraal-Azië door de Asian Infrastructure Investment Bank, de Euraziatische Ontwikkelingsbank en andere financiële organisaties hierbij te betrekken.
Ik ben ervan overtuigd dat Rusland en de landen van Centraal-Azië hun krachten zullen kunnen bundelen om, zoals de Chinezen graag zeggen, “vier uitdagingen en drie beperkingen” te overwinnen, en dat Russische regio’s als de Wolga, de Oeral en West-Siberië belangrijke groeipunten zullen worden, aangezien Centraal-Azië voor hen een belangrijke handelspartner, een bron van menselijk kapitaal en een belangrijk logistiek knooppunt blijft.’
Klik hieronder voor het originele artikel in het Engels
