Artikel van Prof.Dr.Jeffrey Sachs
Het Anglo-Amerikaanse project van wereldheerschappij lijkt ten einde.
28 november 2024
Vertaling uit het Duits
De recente BRICS-top (van 22 tot 24 oktober 2024) in Kazan, Rusland, heeft weleens een einde kunnen maken aan de neoconservatieve waanideeën.
Deze ideeën worden samengevat in de ondertitel van Zbigniew Brzezinski’s boek uit 1997 “The Global Chessboard: American Supremacy and its Geostrategic Imperatives“.
Sinds de jaren ’90 is wereldwijde hegemonie het doel van het Amerikaanse buitenlands beleid. De middelen van de VS zijn oorlogen, ‘regimechange‘-operaties en eenzijdige dwangmaatregelen, zoals economische sancties. In Kazan kwamen regeringsvertegenwoordigers bij elkaar uit 35 landen met meer dan de helft van de wereldbevolking. Deze landen wijzen intimidatie af en willen zich niet meer laten intimideren door de aanspraken van de VS op hegemonie.
INZET VOOR MULTILATERALISME
In de Verklaring van Kazan onderstreepten de landen “de opkomst van nieuwe machtscentra, politieke besluitvorming en economische groei die de weg kunnen effenen voor een rechtvaardiger, billijker, democratischer en evenwichtiger multipolaire wereldorde”. Zij benadrukten “de noodzaak om de huidige architectuur van de internationale betrekkingen aan te passen om de huidige realiteit beter te weerspiegelen” en verklaarden dat zij “gehecht zijn aan multilateralisme en eerbiediging van het internationaal recht, met inbegrip van de doelstellingen en beginselen die zijn vastgelegd in het Handvest van de Verenigde Naties (VN) als onmisbare hoeksteen”. Ze richtten zich in het bijzonder tegen de sancties van de VS en hun bondgenoten en waren van mening dat “dergelijke maatregelen het VN-Handvest, het multilaterale handelssysteem, duurzame ontwikkeling en wereldwijde overeenkomsten ondermijnen”.
De tijd voor de neoconservatieve waanideeën en de willekeurige oorlogen van de VS is voorbij. De zoektocht van de neo-conservatieven naar wereldwijde hegemonie heeft diepe historische wortels in het geloof van Amerika in zijn uniciteit. In 1630 verwees John Winthrop naar de evangeliën toen hij de Massachusetts Bay Colony beschreef als een “stad op de heuvel” en plechtig verklaarde: “De ogen van alle mensen zijn op ons gericht.” In de 19e eeuw liet Amerika zich leiden door het Manifest Destiny om Noord-Amerika te veroveren en de inheemse volken te verdrijven of uit te roeien. In de loop van de Tweede Wereldoorlog omarmden de Amerikanen het idee van de “Amerikaanse Eeuw”, dat de VS na de oorlog de wereld zou leiden.
De grootheidswaan van de VS werd versterkt door de ineenstorting van de Sovjet-Unie eind 1991. Nu Amerika’s aartsvijand uit de Koude Oorlog eenmaal weg was, creëerden de opkomende Amerikaanse neo-conservatieven een nieuwe wereldorde waarin de VS de enige supermacht en de politieagent van de wereld werd. De instrumenten van hun buitenlands beleid waren oorlogen en ‘regimechange‘-operaties om regeringen omver te werpen die niet bevielen.
Na 11 september 2001 planden de neo-conservatieven de omverwerping van zeven regeringen in de islamitische wereld, te beginnen met Irak en vervolgens Syrië, Libië, Somalië, Soedan en Iran. Volgens Wesley Clark, de voormalige opperbevelhebber van de NAVO, verwachtten de neoconservatieven dat de VS deze oorlogen binnen 5 jaar zouden winnen. Maar nu, meer dan 20 jaar later, gaan de door de neoconservatieven geïnitieerde oorlogen gewoon door, terwijl de VS absoluut geen van haar hegemoniale doelen heeft bereikt.
ANTIGLOBALISERINGSCOALITIE MET CHINA, IRAN EN ANDEREN
Al in de jaren negentig stelden de neoconservatieven dat geen enkel land of groep landen ooit weerstand zou moeten durven bieden aan de macht van de VS. Zo stelde de Pools-Amerikaanse politicoloog Zbigniew Brzeziński in “The Grand Chessboard” dat Rusland geen andere keuze had dan zich te onderwerpen aan de door de VS geleide uitbreiding van de NAVO en de geopolitieke dictaten van de VS en Europa. Er was immers geen realistisch vooruitzicht dat Rusland met succes een anti-hegemoniale coalitie zou vormen met China, Iran en anderen.
Zoals Brzeziński het verwoordde: “De enige echte geostrategische optie die Rusland een realistisch perspectief zou bieden op een internationale rol en om tegelijkertijd die optie te maximaliseren en zichzelf te transformeren en sociaal te moderniseren – is Europa. En niet zomaar een Europa, maar het trans-Atlantische Europa van de zich uitbreidende EU en NAVO” (Kindle edition, p. 118). Brzeziński had het helemaal mis en zijn misrekening droeg bij aan de catastrofe van de oorlog in Oekraïne.
Rusland legde zich niet zomaar neer bij het plan van de VS om de NAVO uit te breiden naar Oekraïne, zoals Brzeziński had aangenomen. Rusland zei duidelijk nee en was bereid oorlog te voeren om de Amerikaanse plannen tegen te houden. Als gevolg van de verkeerde inschattingen van de neoconservatieven over Oekraïne, zegeviert Rusland nu op het slagveld en zijn honderdduizenden Oekraïners dood.
Bovendien – en dit is de duidelijke boodschap van de conferentie van Kazan – hebben de Amerikaanse sancties en diplomatieke druk de Russen niet in het minst geïsoleerd. Er is een anti-hegemoniaal tegenwicht ontstaan als reactie op de alomtegenwoordige pesterijen in de VS. Simpel gezegd, de meerderheid van de wereld accepteert de Amerikaanse hegemonie niet en is bereid zich ertegen te verzetten in plaats van zich te onderwerpen aan haar dictaten. De VS hebben ook niet langer de economische, financiële of militaire macht om hun wil op te leggen.
De landen die in Kazan bijeenkwamen, vertegenwoordigen een duidelijke meerderheid van de wereldbevolking. De negen BRICS-leden (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika als de oorspronkelijke vijf plus Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten) vertegenwoordigen 57 procent van de wereldbevolking en 47 procent van de wereldproductie (gemeten tegen koopkrachtgecorrigeerde prijzen) naast de delegaties van 27 toetredingskandidaten. De VS daarentegen vertegenwoordigen 4,1% van de wereldbevolking en 15% van de wereldproductie. Als de bondgenoten van de VS worden meegerekend, vertegenwoordigt de door de VS geleide alliantie ongeveer 15 procent van de wereldbevolking.
De BRICS-landen zullen de komende jaren aan relatief economisch gewicht, technologische kracht en militaire macht winnen. Het gecombineerde bruto binnenlands product (bbp) van de BRICS-landen zal met ongeveer 5% per jaar groeien, terwijl het gecombineerde BBP van de VS en zijn bondgenoten in Europa en de Aziatisch-Pacifische regio met ongeveer 2% per jaar groeit.
Maar ondanks hun groeiende invloed kunnen de BRICS-landen de VS niet vervangen als de nieuwe wereldhegemonie. Ze hebben eenvoudigweg niet de militaire, financiële en technologische macht om de VS te verslaan of zelfs maar haar vitale belangen te bedreigen. In de praktijk roepen de BRICS-staten op tot een nieuwe en realistische multipolariteit, niet tot een alternatieve hegemonie waarin zij de lakens uitdelen. Amerikaanse strategen zouden de uiteindelijk positieve boodschap van Kazan ter harte moeten nemen. Het neoconservatieve streven naar mondiale hegemonie is niet alleen mislukt, het is ook een dure ramp geweest voor de VS en de wereld, met bloedige en zinloze oorlogen, economische schokken, massale volksverhuizingen en een toenemend risico op nucleaire confrontaties tot gevolg. Een meer inclusieve en rechtvaardige multipolaire wereldorde biedt een veelbelovende uitweg uit het huidige moeras waarvan de VS en haar bondgenoten, evenals de naties die elkaar in Kazan ontmoetten, kunnen profiteren.
EEN VREEDZAMERE WERELDORDE
De opkomst van de BRICS-staten is daarom niet alleen een reprimande aan het adres van de VS, maar ook een potentiële opening naar een veel vreedzamere en veiligere wereldorde. De multipolaire wereldorde die de BRICS-landen voor ogen hebben, kan een zegen zijn voor alle landen, ook voor de Verenigde Staten. De tijd is op voor de neoconservatieve waanideeën en de oorlogen van de VS. Het moment is rijp voor hernieuwde diplomatie om een einde te maken aan de conflicten die over de hele wereld woeden.
Gepubliceerd in Demokratischer Widerstand No 193 van 9 november 2024
