72 procent van de Nederlanders vindt dat Nederland meer moet samenwerken met Duitsland en Frankrijk.

Dit is te lezen in het rapport van Rem Korteweg, Christoffer Houtkamp en Monika SIe Dhian Ho van Instituut Clingendael.

Het Europese Huis ziet de uitkomst van 72% als een belangrijke stap. De rol van de VS lijkt kleiner te worden hetgeen de deur naar meer samenwerking met Duitsland en Frankrijk openzet. En dit is één van de zaken waar het Europese Huis zich voor inzet. Daarnaast is er een aantal opmerkingen bij het rapport te maken.

Ten eerste: President Trump en/of zijn voorgangers?

Volgens het rapport is het feit dat Europa zich afwendt van de VS te verklaren door de onbetrouwbaarheid van president Trump, en diens uitspraak dat Europa op defensiegebied meer voor zichzelf zou moeten zorgen.

Het Europese Huis denkt dat de reden waarom Europeanen zich afkeren van de VS zeker níet alleen gelegen is in de persoon van president Trump. Het dringt tot steeds meer Europeanen door dat het oorlogszuchtige beleid van diens voorgangers gedurende de afgelopen decennia heeft geleid tot veel ellende, voor Europa maar ook voor veel andere delen in de wereld (vluchtelingencrisis, armoede, chaos, terrorisme). Het is zeker ook dáárom dat veel Europeanen de VS niet meer als een betrouwbare partner ervaren.

De VS zijn de afgelopen decennia oorlogszuchtig gebleken in hun streven naar full spectrum dominance. Voorgangers van president Trump hebben Europese landen meegesleurd in oorlogen met vele slachtoffers tot gevolg. Irak, Libie, Syrie, om er een paar te noemen. De redenen voor het ingrijpen in deze landen bleken achteraf dubieus (Irak-leugen!) en weinig te maken te hebben met het voorgewende brengen van vrede, veiligheid, voorspoed, vrijheden en mensenrechten.

Ten tweede: Het voorbeeld van Oekraine

Tijdens de Oekrainecrisis van 2014 werd in de VS besproken of het – in geval van verdere escalatie – mogelijk zou moeten zijn om tactische nucleaire wapens in te zetten. Met de huidige militaire hegemonie van de VS binnen de Navo kan het zomaar gebeuren dat de VS besluiten tot inzet van deze wapens in Europa (ook de oostgrens van Oekraine is Europa) zonder dat Europeanen daar iets over te zeggen zouden hebben. Algemeen bekend is dat de illegale uitbreiding van de Navo oostwaarts en alle militaire oefeningen aan de grens met Rusland allang veel onrust in de relatie met Rusland veroorzaken.

Ten derde: Verdeel en Heers

Een van de pijlers van het geopolitiek beleid van de VS is, aldus George Friedman, het voorkomen van een goede relatie tussen Rusland en Duitsland. Er is de VS veel aan gelegen de relatie tussen Europa en Rusland onder druk te zetten, en het is zeker niet alleen president Trump die dit nastreeft. Dit is al Amerikaans beleid sinds eind 19e eeuw.

Na het wegvallen van de Sovjet Unie begin jaren 90, bleef de VS over als enige supermacht. Er verscheen een aantal initiatieven die grote invloed hebben gehad op het Amerikaande buitenlandse en militaire beleid. De bekendste zijn de Wolfowitz doctrine uit 1992 en de in 1997 opgerichte denktank Project for a New American Century (PNAC). Zowel doctrine als denktank stelden het wereldwijde Amerikaanse leiderschap tot doel.

In het rapport van Clingendael wordt gesproken van Atlantici, Europeanen en Soevereinen. De Atlantici vinden dat Nederland moet vertrouwen op het Navo-bondgenootschap onder leiding van de VS; de Europeanen vinden dat Nederland op dit gebied samenwerking zou moeten ontwikkelen met Duitsland en Frankrijk en Soevereinen vinden dat Nederland alles solitair moet (kunnen) regelen. Het Europese Huis is natuurlijk voorstander van samenwerking met Duitsland en Frankrijk, maar kijkt liever een paar stappen verder.

Ten vierde: Samenwerking op het Europese continent

Op de eerste plaats moet heel Europa soeverein zijn. Dat betekent: samenwerking met alle landen in Europa, niet alleen met Duitsland en Frankrijk. Op de tweede plaats moet samenwerking op ander gebied sterk worden ontwikkeld. De tegenwerking van de VS met betrekking tot NordStream-2 is een duidelijk voorbeeld van America First op economisch gebied. Deze tegenwerking druist lijnrecht in tegen de belangen van grote groepen Europeanen. Het wordt tijd te beseffen dat wij als Europa moeten opkomen voor onze eigen economische belangen en tegenwicht moeten bieden aan druk van de VS. Wie heeft er vijanden nodig als je vriend de VS sancties oplegt aan bedrijven en organisaties die werken aan projecten die hem niet bevalt?

In de slotalinea vragen de schrijvers van het rapport zich inderdaad af de geconstateerde verwijdering tussen Europa en de VS wel alleen verklaard kan worden door de huidige man in het Witte Huis.

Het standpunt van het Europese Huis is duidelijk: het geopolitieke en economische buitenlandse VS-beleid van minstens de afgelopen 30 jaar heeft Nederlanders zich van de VS als veiligheidspartner doen afwenden.

Ten vijfde: Waarom in het Engels?

Taal is uitermate belangrijk om elkaar goed te blijven verstaan. Behoud van eigenheid van regionale culturen gaat voor een groot deel over behoud van taal. Het terugbrengen van de verscheidenheid van Europa in één gemeenschappelijk taal, het Engels (dat in niet één EU-land de eerste taal is) is ontoelaatbaar. We zullen onder ogen moeten zien dat doorgeslagen gebruik van het Engels cultureel imperialisme bevordert. Waarom is dit rapport in het Engels opgesteld?

Tot slot

Er is naast Atlantici, Soevereinen en Europeanen, een groep die we Continentalen zouden kunnen noemen. Dat zijn mensen die het meest zien in samenwerking met landen en volken van het hele Euraziatische continent en verder kijken dan de Nederlandse en de EU-grenzen. Zij zien Nederland als onderdeel van Europa als een soeverein blok met eigen veiligheids- en buitenlands beleid, met een eigen economische politiek, eigen persagentschappen en nieuwsvoorziening. Europa waar ruimte is voor het behoud van eigenheid van de culturen van landen en regio´s. Dit blok kan vriendschappelijke en wederzijds nuttige relaties hebben met alle andere blokken in de wereld, uit overwegingen van vrede, veiligheid en voorspoed.

Zo´n stelsel is een alternatief voor de huidige afhankelijkheid van een macht die de belangen van de Europeanen lang niet altijd voor ogen heeft. Het naieve geloof in de goedheid van de VS zou vervangen moeten worden door realpolitische realiteitszin. Terecht dat de VS eigen belangen nastreven, en dat is precies wat Europa ook zou moeten doen: de eigen belangen voor ogen houden en nastreven.

Post Scriptum

Hieronder de reactie op het rapport van Clingendael van de Ambassadeur van de Verenigde Staten in het Koninkrijk der Nederlanden: